Lionel Messi là thiên tài bóng đá, nhưng làm thế nào để chủ nhân Quả Bóng Vàng 2021 trình diễn tài năng trên sân cỏ là câu hỏi vẫn được khoa học tìm lời giải.
Messi nhận Quả Bóng Vàng thứ bảy trong sự nghiệp ở Paris, tối 29/11. Ảnh: Reuters
Không thể tranh cãi về sự xuất chúng của Leo Messi. Tài năng của anh không bộc lộ theo từng giai đoạn, mà thể hiện qua từng ngày. "Messi ngày nào cũng chơi như Maradona", cựu HLV Jorge Valdano từng nói.
Làm thế nào để phân tích một tài năng được biệt đến vậy? Tại sao tinh thần, thể chất và kỹ thuật của Messi lại ở đẳng cấp cao đến thế?
Nhiều nhà nghiên cứu khoa học đã cố gắng đi tìm lời giải đáp cho những câu hỏi đó. Họ đều chú trọng tới nhận thức của Messi với bóng đá, và khả năng vận động của anh. Hai yếu tố này giúp Messi vượt trội ở bóng đá cấp độ cá nhân, với kỷ lục bảy giải thưởng Quả Bóng Vàng. Có thể đánh giá Messi dựa trên sự thông minh, kỹ thuật và thể chất. Ở cả ba yếu tố này, anh đều vượt xa phần còn lại.
Bộ não thiên tài
Có những bàn thắng hay đường chuyền mà chỉ Messi mới nhìn ra. Có những pha rê bóng mà không ai nghĩ anh có thể thực hiện. Messi xuất sắc một cách hiếm có, khiến nhiều người dấy lên câu hỏi: Anh đã làm như thế bằng cách nào? Và tại sao anh có khả năng làm như thế?
Để giải thích lối chơi đặc biệt của Messi, không thể bỏ qua sự thông minh của trí não. Khoa học đã tìm hiểu về sự kết hợp hoàn hảo giữa các hoạt động của não bộ Messi. "Não của Messi có khả năng kết hợp các nhận thức như lập kế hoạch, phối hợp, thiết lập trình tự, ứng biến linh hoạt và thậm chí phán đoán chuyển động của đối thủ", chuyên gia tâm lý thần kinh Joan Forns nói với Diario AS.
Messi là cầu thủ toàn diện bậc nhất lịch sử, ở khả năng rê dắt qua người, chuyền bóng tạo cơ hội và dứt điểm ghi bàn. Ảnh: AS
Tốc độ xử lý thông tin của Messi là điểm mấu chốt dẫn tới sự khác biệt của anh với phần còn lại. Anh là một trong những cầu thủ bóng đá có tốc độ phản ứng nhanh nhất lịch sử. Khả năng phản ứng của Messi kết hợp hài hoà giữa tư duy, sự sáng tạo và trực giác, giữa bán cầu não phải và trái.
Một nghiên cứu từ Viện Giáo dục Thể chất Catalonia năm 2017 cho thấy Messi có trí thông minh vận động rất cao. Để thực hiện từng hành động, não bộ tự thực hiện phép tính phức tạp về hình học, khí động học và xác suất, trong thời gian rất ngắn. Trí thông minh vận động của Messi thể hiện qua tốc độ xử lý các phép tính trên của não bộ.
Bàn thắng của Messi vào lưới Malaga năm 2009.
Mọi khía cạnh của trí thông minh vận động của Messi thể hiện ở tuyệt phẩm độc diễn vào lưới Malaga tháng 3/2009. Từ quả phất bóng của Xavi sang bên phải, Messi ban đầu định chờ bóng. Nhưng quan sát thấy đối thủ đang lao vào, anh chủ động tiến lên phía trước, dùng ngực chạm bóng trước và qua người. Tiến vào cấm địa, anh ngoặt bóng hai lần liên tiếp ở tốc độ cao để vượt qua hai cầu thủ đối phương, rồi sút bằng mũi chân phải về góc cao ghi bàn. Bàn thắng này thể hiện bộ não thiên tài của Messi so với những cầu thủ khác. "Tôi không để bản thân bị tác động quá nhiều bởi bản năng", anh nói.
Trí thông minh vận động của Messi giúp anh làm được những điều mà người khác thậm chí không tưởng tượng nổi. Một nghiên cứu từ tạp chí Tâm lý Thể dục Thể thao năm 2013 cũng cho thấy não bộ Messi hoạt động tích cực hơn so với cầu thủ khác. Họ nghiên cứu từng chuyển động của anh và đưa ra luận điểm Messi chính là thiên tài bóng đá.
Kỹ xảo rê bóng
Đã bao lần chúng ta thấy Messi dẫn bóng qua người ở tình thế không thể tưởng tượng nổi. Messi tài năng hiếm có, và những cầu thủ khác rất khó học hỏi được từ anh. Không phải ai cũng có tư duy chơi bóng và thể chất tốt như Messi. Có những lúc bị nhiều đối thủ vây quanh, anh vẫn tìm ra cách để thoát ra và chuyền hoặc sút. Messi rê bóng, làm động tác giả liên tục rồi tăng tốc. Quy trình này lặp lại liên tiếp nhưng đối phương khó có thể phán đoán được. Bóng cứ như tuân theo mệnh lệnh của Messi, còn đối thủ chịu sự chi phối của anh.
Ngày 31/1/2008 đánh dấu kỷ lục về số pha rê bóng của một cầu thủ trong một trận đấu. Trước Villarreal ở tứ kết Cup Nhà vua hôm đó, Messi 18 lần qua người, với tỷ lệ thành công 75%. Nhưng điểm khác biệt của Messi không chỉ mang tính thời điểm, mà anh tạo ra kỷ lục qua từng mùa giải, từng trận đấu.
Những thống kê khác cũng cho thấy Messi gần như luôn đứng đầu danh sách cầu thủ rê bóng nhiều và hiệu quả nhất ở châu Âu qua từng mùa giải. Hãng thống kê Opta đang có dữ liệu chi tiết của 755 trận đấu của Messi với Barca, ngoại trừ những trận giao hữu. Trong đó, anh thực hiện tới 3.216 lần rê bóng qua đối phương. Kể từ khi Opta bắt đầu thống kê năm 2004, không cầu thủ nào qua người nhiều hơn Messi. "Messi đã tự phát triển được khả năng phán đoán bóng sẽ lăn đến đâu, và đối thủ sẽ làm gì", chuyên gia Trí tuệ Nhân tạo Leslie Smith nói.
Khoa học chỉ ra rằng Messi có thể bắt tốc độ từ 0 km/h lên 35 km/h chỉ trong 2,7 giây, mà bóng vẫn chuyển động như dính vào chân anh. Kỹ xảo rê bóng của Messi bộc lộ dựa trên các chuyển động nhịp nhàng, thay đổi tốc độ đột ngột nhờ khối cơ bắp thân dưới và trọng tâm thấp. Não bộ suy nghĩ, chân tay mở rộng, anh không bao giờ rườm rà hay phô diễn kỹ thuật. Messi chỉ tập trung lách qua đối thủ ở không gian hạn chế, đem lại ngạc nhiên này tới ngạc nhiên khác cho người xem. Messi gần như không thể bị ngăn chặn.
Messi có thể không phải cầu thủ chạy nhanh nhất trận, di chuyển nhiều nhất hay nước rút tích cực nhất. Điểm khác biệt của Messi là anh luôn biết cách chọn phương án hợp lý nhất cho từng tình huống. Và các quyết định xử lý của anh hoàn tất chỉ trong vài phần trăm giây.
Pha rê bóng kinh điển của Messi qua trung vệ Jerome Boateng ở Champions League 2015. Ảnh: Diario AS
Khả năng rê bóng của Messi thể hiện qua từng trận đấu, và từng đối thủ. Ở La Liga, anh đã 2.226 lần qua người thành công, và không cầu thủ nào khác tiệm cận đến con số này. Bốn đội bóng bị Messi vượt qua nhiều nhất là Atletico Madrid, Valencia, Athletic Bilbao và Real Madrid.
Bàn thắng của Messi vào lưới Bilbao trong trận chung kết Cup Nhà vua 2015 cho thấy trọn vẹn khả năng rê bóng của thiên tài đến từ Rosario. Anh nhận bóng sát biên phải, gần vạch giữa sân. Anh giữ bóng đứng yên, rồi bắt đầu rê qua ba cầu thủ vây ráp cùng lúc. Xộc vào cấm địa, anh ngoặt bóng đánh lừa hậu vệ cuối cùng, rồi sút hiểm vào góc gần mở tỷ số.
Các thông số trong bàn thắng đó càng tôn vinh khả năng của Messi. Từ lúc đứng yên, anh tăng tốc lên 31 km/h chỉ sau 2,73 giây. Messi vượt qua ba cầu thủ ập vào cùng lúc, chỉ bằng ba nhịp chạm bóng, trong 1,2 giây. Suốt quãng đường chạy khoảng 55 mét đến khi dứt điểm, Messi chỉ hai lần để bóng cách xa anh quá 60 cm. Thông số này giải thích vì sao khán giả thường thấy bóng như dính vào chân Messi. 60 cm chỉ tương đương một bước chân bình thường, nên việc rê bóng cận chân giúp Messi có thể chạm bóng kịp thời để vượt qua mọi đối thủ.
Messi làm việc như một người thợ hoàn kim, một kỹ sư, một diễn viên xiếc đi trên dây và một nhà quản lý cấp cao. Không ai có nhiều phẩm chất chơi bóng để áp đặt lên đối thủ như anh.
Nghệ thuật đá phạt
Nếu khả năng rê bóng tạo ra một Messi khác biệt, những cú sút giúp anh tạo trận đấu khác biệt. Messi là chân sút cừ khôi. Số bàn thắng của anh trong lịch sử chỉ sau Cristiano Ronaldo, Bican, Pele và Romario. Messi vẫn còn khả năng ghi nhiều bàn hơn cả bốn cầu thủ nói trên.
Điểm nổi bật trong những pha dứt điểm của Messi chính là điểm đến của trái bóng. Trung bình cứ 10 bàn Messi ghi được, tám bàn đến từ chân trái. Ma thuật từ chân trái Messi giúp anh luôn được tin cậy ở những cú sút quyết định. Và điểm đến của trái bóng luôn hiểm hóc và đôi khi thủ môn đoán trước cũng không làm được gì.
Kỹ thuật sút bóng của anh được thể hiện hoàn hảo thông qua những cú sút phạt. Đó là đặc sản của Messi trong nhiều năm qua, nhờ cách học hỏi từ những bậc thầy sút phạt như Ronaldinho hay Thierry Henry.
Messi bắt đầu chú tâm luyện sút phạt từ năm 2009. Anh tập trung vào độ chính xác chứ không phải tốc độ bóng bay. Nhưng các cú sút phạt của Messi cũng có thể lên tới 95 km/h, tức là khoảng 26,4 m/s. Tức là với cú sút của Messi từ cự ly 26,4m, thủ môn chỉ có một giây để vươn tới vị trí bóng. Tức là nếu tiền đạo PSG đưa bóng tới được vị trí sát cột dọc hoặc xà ngang, thủ môn rất khó có cơ hội cản phá.
Biểu đồ vị trí và cự ly sút phạt dẫn tới 56 bàn thắng cho Messi. Ảnh: Diario AS
Trong năm năm qua, Messi ghi nhiều bàn từ sút phạt trực tiếp nhiều gấp ít nhất ba lần so với các cầu thủ khác. Đây là giai đoạn Xavi đã rời Barca và nhiệm vụ sút phạt nhường trọn vẹn cho siêu sao Argentina. Còn trong giai đoạn trước đó, Messi chủ yếu sút từ chếch bên phải. Phần lớn bàn thắng của anh cũng tới từ khu vực này.
Dù cự ly dứt điểm dưới 20 m, tầm trung, hay trên 30 m, Messi đều cố gắng đưa bóng tới vị trí hiểm hóc nhất. Cú sút phạt thành bàn xa nhất của Messi được ghi vào lưới Mallorca, ở cự ly 35,53 m. "Việc luyện tập thuần thục những năng khiếu chơi bóng đã hình thành một tài năng độc nhất như Messi", chuyên gia tâm lý học Miguel Angel Fune nhận xét.
Tối 29/11, Messi được trao Quả Bóng Vàng thứ bảy ở Paris. Đây là kỷ lục có lẽ còn rất lâu nữa mới có người phá vỡ. Thậm chí, anh chưa có dấu hiệu dừng lại.
Chứng kiến tài năng thiên bẩm của Messi khi từ khi anh mới thi đấu chuyên nghiệp 17 năm trước, nhiều người đã tiên đoán sẽ có ngày hôm nay. Ronaldinho sau khi nhận Quả Bóng Vàng năm 2005, đã nói rằng anh thậm chí không phải cầu thủ xuất sắc ở Barca khi đó. Còn HLV huyền thoại Johan Cruyff từng dự đoán tháng 1/2012 với Diario Ole rằng: "Messi sẽ đoạt bảy Quả Bóng Vàng, vì cậu ấy ở đẳng cấp khác so với phần còn lại".
Chừng nào Messi còn thi đấu, khoa học sẽ tiếp tục nghiên cứu tài năng của anh. Bởi ở Messi, không có gì là bình thường.
Xuân Bình (theo Diario AS)