Lionel Messi trui rèn năng khiếu rê bóng thiên bẩm nhờ tập luyện và đam mê chơi bóng gần 30 năm qua.
là cầu thủ rê bóng giỏi nhất, chí ít là trong một thập niên qua. Siêu sao Argentina giữ kỷ lục rê bóng qua 2.250 lượt đối thủ, kể từ khi Opta bắt đầu thống kê năm 2009. Thành tích của anh gấp gần 1,5 lần người đứng thứ hai, , với 1.559 pha. Một chuyên gia lừa bóng khác là , đứng thứ ba với 1.145 pha thành công, tức là khoảng một nửa thành tích của Messi. Đây mới chỉ là thống kê theo định nghĩa Opta.
Messi đứng đầu thế giới ở nhiều chỉ số quan trọng, trong đó có rê bóng. Ảnh: Reuters.
Rê bóng thành công theo Opta được tính khi cầu thủ cầm bóng vượt qua, nếu đối phương thực hiện hành động cướp bóng. Tức là còn rất nhiều trường hợp Messi vọt qua khi đối thủ chưa kịp phản xạ, không được thống kê. Tài lừa bóng của Messi được HLV Pep Guardiola thừa nhận. Ông nói với tờ báo Catalonia L’Esportiu tháng 7/2017 rằng: "Messi giỏi nhất không chỉ vì cậu ấy có thể lừa qua được ba, bốn cầu thủ, mà bởi cậu ấy làm được điều đó tốt hơn bất cứ ai".
Khả năng rê bóng của Messi bộc lộ ngay từ những lần đầu anh chạm vào trái bóng. Bốn tuổi, cậu bé Lionel nhận được một món quà: một quả bóng đá. Cậu mê mẩn trái bóng đến nỗi dành hàng giờ để rê dắt khắp căn nhà. Dần được bà ngoại Celia động viên, Lionel theo các anh trai ra sân chơi đối kháng. Dù thể hình nhỏ hơn nhiều so với lứa tuổi, cậu vượt qua nỗi sợ hãi ban đầu. Lionel tự tin rê bóng, qua người, chuyền và sút trước những cậu bé lớn hơn nhiều. "Kể từ đó, món quà duy nhất tôi muốn nhận vào Giáng Sinh, sinh nhật hay bất cứ dịp nào khác, là quả bóng", Messi nói với Goal tháng 11/2014.
Những khoảnh khắc thiên tài của Messi.
Lionel thường theo hai anh trai - Rodrigo và Matias - tới sân tập của đội bóng nhí Grandoli. Trong lúc xem hai anh thi đấu, cậu bé tranh thủ chơi bóng một mình ở ngoài. Một ngày nọ, sân bên cạnh diễn ra trận đấu tập dành cho lứa tuổi U7, nhưng Grandoli thiếu một cầu thủ. HLV Salvador Aparicio nhìn thấy Lionel tâng bóng liên tục trên khán đài mà không để bị rơi. Ông đến gần và xin phép mẹ của Lionel - bà Celia Maria - cho cậu bé vào đội thi đấu. Lionel khi đó bốn tuổi, nhưng nhỏ như đứa trẻ lên ba. Aparicio hứa để Lionel đá biên, để nếu cậu bị va chạm hay khóc nhè, ông sẽ nhấc ra ngoài ngay.
Lionel đứng như trời trồng, do chưa có ý niệm về một trận đấu đối kháng. "Lần đầu tiên bóng bay đến chỗ thằng bé, nó nhìn rồi để bóng trôi qua", Aparicio nói với Goal. "Lần thứ hai bóng bay đến, đập trúng chân trái thằng bé. Nó giữ bóng lại, rồi bắt đầu dắt bóng quanh sân. Lionel lừa qua tất cả cầu thủ cản đường nó. Sau này, thằng bé thường ghi sáu, bảy bàn thắng mỗi trận. Nó thường lùi về cạnh thủ môn, nhận bóng rồi rê qua tất cả trước khi ghi bàn. Lionel thật siêu phàm".
Messi (hàng dưới, thứ hai từ trái sang) trong màu áo đội trẻ Grandoli. Ảnh: Medium.
Messi sinh ra để chơi bóng. Đam mê vờn bóng mọi lúc mọi nơi giúp anh tự nuôi dưỡng tài năng để vươn tới đỉnh cao. Cựu HLV Tottenham Tim Sherwood từng nói với Sportsmail hôm 1/5, rằng: "Tôi không tin vào tài năng bẩm sinh. Messi được như hôm nay vì cậu ấy từng rê những hòn đá rong ruổi khắp con hẻm gần nhà. Cậu ấy bị các anh trai đá đít vì đam mê bóng đá đến thế. Tài năng của Messi không tự nhiên mà có".
Messi thành công nhờ tài năng lẫn luyện tập. Thói quen rê bóng qua cả đội rồi ghi bàn được anh duy trì cho đến hiện tại, ở cấp độ cao nhất làng túc cầu. Bàn thắng vào lưới Getafe năm 2007, Real Madrid năm 2011 hay Athletic Bilbao năm 2015 là những minh chứng điển hình cho tài lừa bóng của Messi.
Tài rê bóng của Messi dựa trên chín nền tảng: nhạy bén, thăng bằng, linh hoạt, trọng tâm thấp, chuyển hướng, thay đổi tốc độ, sức mạnh, kỹ thuật và điềm tĩnh. Messi đều tài năng hơn người thường ở những khía cạnh này.
Trí óc nhạy bén của Messi thể hiện qua cách anh quan sát và đọc tình huống, từ đó phân tích và hành động. Quá trình này chỉ diễn ra trong tích tắc.
Bóng chuẩn bị đến chân Messi. Trước khi nhận bóng, anh quan sát vị trí trên sân, đồng đội và đối thủ xung quanh, cũng như khoảng trống có thể khai thác.
Nhận ra hậu vệ gần nhất đang lao về phía anh, Messi đẩy bóng về khoảng trống phía trước.
Trong lúc vượt qua đối thủ, Messi ba lần ngoái đầu nhìn xung quanh để đánh giá tình huống một lần nữa, rồi xử lý bước tiếp theo.
Bên cạnh độ nhạy trí óc, Messi còn sở hữu cơ thể linh hoạt, giúp lấy lại thăng bằng tốt sau khi va chạm. Khả năng này giúp anh vượt qua được nhiều đối thủ liên tiếp, dù bị tác động.
Messi vừa vượt qua hai người, rồi bị cầu thủ số 12 chơi tiểu xảo từ phía sau. Messi chuẩn bị tiếp đất bằng chân trái và mất thăng bằng.
Nhưng anh chỉ cần một nhịp trụ chân phải để lấy lại thăng bằng, vừa xoay trái theo bóng. Khả năng lấy lại thăng bằng của Messi nhanh hơn tính toán của hậu vệ tiếp theo ập vào.
Kết quả là hậu vệ tiếp theo cũng bị Messi qua mặt. Siêu sao Barca chạm bóng vừa đủ để xâu kim đối thủ.
Messi còn có khả năng giữ thăng bằng với một chân, thậm chí là một mũi chân.
Trong tình huống này, Messi vừa xoay người. Anh dùng mũi chân phải làm trụ, chân trái đẩy bóng ra sau đối thủ ập vào.
Messi đã tập luyện để tối ưu hóa khả năng, biến chúng thành kỹ năng trên sân cỏ. Các động tác của Messi được thực hiện linh hoạt từ thân, hông, chân và bàn chân. Nhờ đó, Messi thực hiện động tác lắc người (body feint) thuần thục và khiến đối thủ bị lừa. Không ai đọc được suy nghĩ trong đầu Messi.
Lắc người là động tác rê bóng Messi dùng nhiều bậc nhất trong thi đấu, nhưng không dễ phát hiện. Động tác lắc người của Messi nhanh đến nỗi phải quay chậm băng hình mới thấy rõ từng bước. Messi gần như không bao giờ đảo chân, gắp bóng, xoay kiểu Cruyff (Cruyff turn) hay gạt bóng dích dắc kiểu Ronaldinho (flip flap).
Trong tình huống đối đầu Marcelo (Real), Messi dồn trọng tâm sang trái. Vai và thân Messi cũng dồn sang trái. Lúc này mắt của Marcelo nhìn về người Messi, và bị đánh lừa.
Khi chân trái Messi vừa chạm đất, toàn bộ cơ thể của anh lại đánh sang phải. Khi đó, Marcelo đã dồn hoàn toàn trọng tâm ở hướng ngược lại.
Yếu tố quan trọng hỗ trợ thăng bằng là trọng tâm thấp, khi anh chỉ cao 1m70. Cơ thể có trọng tâm thấp cử động linh hoạt và thăng bằng tốt hơn, đồng thời đổi hướng nhanh hơn. Messi khó bị xô ngã khi va chạm, cũng nhờ nhiều vào trọng tâm thấp. Giống như để mở một cánh cửa, đẩy vào mép cửa dễ hơn đẩy vào phần cửa gần bản lề.
Sau khi vượt qua đối thủ, Messi chúi vai xuống, hạ thấp trọng tâm để nhanh chóng lấy lại thăng bằng.
Khi đối thủ tiếp theo ập đến, Messi đặt trụ bằng mu lai má chân phải, để chân trái gạt bóng đổi hướng. Một lần nữa, độ linh hoạt và khả năng giữ thăng bằng của Messi khiến đối thủ không lường được.
Để trụ vững trước những cú huých vai của đối thủ ngoài trọng tâm thấp, Messi còn cần sức mạnh cơ bắp. Messi không sở hữu những bó cơ khỏe khoắn như Cristiano Ronaldo, nhưng đủ chắc chắn cho với chiều cao của anh. Tiền đạo 32 tuổi nặng 72 kg, tương đương chỉ số BMI khoảng 24,9. Mức chỉ số này chỉ kém 0,1 đơn vị so với tình trạng thừa cân theo chuẩn BMI. Messi thấp và dày người, nên khó bị xô ngã. Nguyên lý này giống như một chiếc xe ô tô, với thiết kế thấp và to ngang.
Cơ đùi Messi không quá nổi bật, nhưng anh vẫn chịu đựng được những pha va chạm mạnh từ đối thủ.
Sức khỏe của Messi trước những pha vồ vập từ đối thủ.
Sức mạnh còn giúp Messi giữ và che chắn bóng trong thế quay lưng. Nhưng sở trường của anh vẫn là những tình huống cầm bóng hướng mặt về khung thành. Trong trường hợp phía trước anh và hậu vệ đối phương khoảng trống lớn, Messi sẽ tận dụng được hết khả năng lừa bóng.
Messi lừa bóng giỏi như các ảo thuật gia lừa người xem. Theo tiểu thuyết gia người Anh Christopher Priest, một màn ảo thuật gồm ba bước: bảo đảm (pledge), bước ngoặt (turn) và cao trào (prestige). Ban đầu, ảo thuật gia cho người xem thấy một thứ gì đó, và bảo đảm rằng nó có vẻ bình thường. Sau đó, họ biến thứ bình thường đó thành bất thường, chẳng hạn như làm nó biến mất. Màn diễn đẩy lên cao trào khi thứ đó xuất hiện trở lại, khiến người xem bị lừa một lần nữa.
Messi cũng lừa bóng theo ba bước. Đầu tiên thủ quân Barca cho đối thủ thấy anh chuẩn bị rê bóng sang hướng này, nhưng cuối cùng lại đổi sang hướng ngược lại. Tùy vào tình huống cụ thể, Messi đẩy lên cao trào khi đổi hướng một lần nữa, hoặc tung ra đường chuyền không ai ngờ tới.
Chuyển hướng là vũ khí thuần thục của Messi. Khi cầm bóng, anh có xu hướng chạy thẳng về phía đối thủ. Khi chạy nhanh, Messi thường tiếp đất bằng mũi chân (forefoot landing), và hiếm khi chạm gót chân xuống đất. Phương pháp này thường được sử dụng ở môn chạy 100m, như Justin Gatlin hay Usain Bolt. Tiếp đất bằng mũi giúp Messi dễ đổi hướng hơn, và tiếp xúc với bóng nhanh hơn.
Messi thường chạy và tiếp đất bằng mũi chân, như những chân chạy 100m chuyên nghiệp.
"Khi có khoảng trống trước mắt, tôi thấy dễ lắm", Messi nói với Inside Soccer tháng 9/2007. "Tôi lao thẳng về phía hậu vệ, để ý cử động của anh ta. Khi thấy đối thủ dừng lại, tôi sẽ lách sang trái hoặc phải. Lợi thế của việc lao về phía hậu vệ là anh ta phải dừng lại khi thấy tôi lao tới với tốc độ cao. Như thế, đối thủ khó phản xạ với hướng di chuyển của tôi hơn. Nếu đối mặt hậu vệ ở cánh phải, tôi muốn di chuyển sang trái hơn, để tiện dùng chân trái chuyền hoặc sút".
Khi đối mặt hậu vệ, Messi không nhìn bóng, mà nhìn vào chân đối thủ. Sau khi lắc người, anh để ý đối thủ có chuyển trụ về phía bị lừa hay không. Từ đó, anh đẩy bóng theo hướng ngược lại.
Những pha lắc người chuyển hướng của Messi gần như không bao giờ bị cản lại. "Hậu vệ nào phải chơi một chọi một với Messi thì chết chắc", HLV Jose Mourinho nói với kênh truyền hình Nga Ruptly tháng 4/2019.
Yếu tố hỗ trợ đắc lực cho khả năng chuyển hướng của Messi là tăng giảm tốc độ đột ngột. Khi cần tăng tốc, những bước chạy của Messi nhanh hơn, thậm chí mờ đi đối với người xem qua truyền hình. "Diego Maradona qua người bằng cách dừng lại rồi bắt tốc độ. Còn Messi đang chạy nhanh như chớp mà vẫn tăng tốc được nữa", huyền thoại bóng đá Argentina - Jorge Valdano - nói với El Pais tháng 4/2007.
Khả năng tăng giảm tốc độ của Messi được tạp chí Mỹ Slate đánh giá cao. Trong bài viết tháng 5/2018, ký giả Nick Greene đặt vấn đề: "Liệu Messi có phù hợp với vị trí trung vệ chạy ở giải bóng bầu dục nhà nghề Mỹ (NFL)?". Vị trí trung vệ chạy ở NFL thường dành cho cầu thủ nhỏ con, nhưng biết cách luồn lách ở trung lộ. Cuối bài phân tích, Greene viết: "Nếu thi đấu ở NFL, Messi sẽ kiếm được thành tích ấn tượng hơn bất cứ danh hiệu nào anh từng đoạt được ở Barca. Messi thậm chí có thể giúp Tony Romo lần đầu giành Super Bowl".
Trong không gian hẹp, Messi thường bắt đầu lừa bóng bằng cách dạng rộng chân. Đối thủ sẽ khó lòng đoán được hướng đi tiếp theo của Messi, dẫn tới bị động trong việc đeo bám. Nhờ kỹ thuật xử lý bóng, siêu sao 32 tuổi có thể đẩy bóng tới vị trí anh mong muốn.
Trong tình huống này, Messi vừa nhận bóng và dạng chân ra, chờ đối thủ ập vào. Mắt Messi nhìn về chuyển động chân của cầu thủ số 27.
Cầu thủ số 27 định ập vào nhưng khựng lại, và mất thăng bằng khi trụ bằng hai mũi chân. Messi tận dụng điều này, để bóng sang bên cạnh và thoát đi.
Trong một tình huống khác, Messi nhận bóng bằng chân phải rồi lại dạng chân trái ra. Khi đối thủ lao vào, định ngăn Messi rê sang trái, anh lại dùng lòng trong chân phải gạt bóng sang phải và qua người.
Kỹ thuật xử lý bóng của Messi thể hiện rõ trong bàn mở tỷ số trước đội khách Arsenal tại lượt về vòng 1/8 Champions League, ngày 8/3/2011. Thoát xuống đối mặt thủ môn từ pha hất bóng của Andres Iniesta, Messi tâng bóng qua đầu thủ môn Manuel Almunia rồi mới sút vào lưới.
Messi chọc thủng lưới Almunia năm 2011.
Bàn thắng không chỉ thể hiện cảm giác bóng của Messi, mà còn bộc lộ sự điềm tĩnh của anh trong mọi tình huống. Messi không bao giờ cuống, ngay cả khi bị cả đội đối phương vây quanh.
Pha lừa bóng của Messi trước Espanyol tháng 12/2016.
Trong pha bóng trên, cả 10 cầu thủ đội khách đứng xung quanh Messi, nhưng anh vẫn cầm bóng chờ từng đối thủ vào một. Cầu thủ đầu tiên ập vào, Messi lắc người sang phải, rồi đẩy bóng hướng ngược lại, qua háng đối thủ. Anh đẩy thêm một lần một nhịp để qua hai người tiếp theo. Đến chốt chặn cuối cùng, Messi tạo ra "cao trào" khi dùng chân phải, thay vì chân trái như ba lần trước đó, để gạt bóng chuyển hướng. Cú chạm bằng chân phải sớm hơn thường lệ, và khiến hậu vệ cuối cùng lỡ trớn.
Messi dùng chân phải đẩy bóng ngược hướng di chuyển của đối thủ.
Một góc quay khác về tình huống này, Messi ngoặt bóng 90 độ, trụ bằng mũi chân trái.
Messi rê bóng qua bốn người trước khi Iniesta kịp đứng dậy. Sau đó anh sút bằng mũi giày khiến thủ môn không bắt dính. Chớp thời cơ, Luis Suarez băng vào đệm bóng nâng tỷ số lên 3-0.
Tổng hòa chín yếu tố nói trên, Messi trở thành hung thần lừa bóng với mọi hậu vệ. Sản phẩm rê bóng tinh túy nhất của Messi đến ở chung kết Cup Nhà Vua Tây Ban Nha 2015 gặp Bilbao. Siêu sao Barca nhận bóng sát biên phải, gần vạch giữa sân. Anh giữ bóng đứng yên, rồi bắt đầu rê qua ba cầu thủ vây ráp cùng lúc. Xộc vào cấm địa, anh ngoặt bóng đánh lừa hậu vệ cuối cùng, rồi sút hiểm vào góc gần mở tỷ số. Tuyệt phẩm của Messi về nhì ở giải thưởng Puskas năm đó, sau một bàn ở giải hạng Ba Brazil.
Các thông số trong bàn thắng đó càng tôn vinh khả năng của Messi. Từ lúc đứng yên, anh tăng tốc lên 31 km/h chỉ sau 2,73 giây, theo ESPN. Khả năng bứt tốc của Messi ngang ngửa trung vệ chạy Jamaal Charles ở môn bóng bầu dục Mỹ. Ở đây, Messi vừa chạy vừa dắt theo bóng.
Messi vượt qua ba cầu thủ ập vào cùng lúc, chỉ bằng ba nhịp chạm bóng, trong 1,2 giây. Suốt quãng đường chạy khoảng 55 mét đến khi dứt điểm, Messi chỉ hai lần để bóng cách xa anh quá 60 cm. Thông số này giải thích vì sao khán giả thường thấy bóng như dính vào chân Messi. 60 cm chỉ tương đương một bước chân bình thường, nên việc rê bóng cận chân giúp Messi có thể chạm bóng kịp thời để vượt qua mọi đối thủ.
Paolo Maldini là một trong những hậu vệ giỏi nhất lịch sử, đặc biệt ở khả năng phán đoán, một kèm một. Cựu hậu vệ Milan từng tiết lộ với Marca tháng 8/2016 rằng anh nhẹ nhõm khi chưa từng đối đầu Messi. Anh nói: "Tôi thật may mắn khi chưa phải đụng Messi. Cậu ta chấn thương khi chúng tôi gặp Barca, nếu không, tôi không biết phải ngăn chặn cậu bằng cách nào. Không ai cản được Messi, vì cậu ấy khó lường và xử lý cực kỳ nhanh. Messi có thể biến một tình huống bình thường thành cơ hội ăn bàn rõ rệt".
Đấy là Maldini mới chỉ đang nói về khả năng lừa bóng, chưa bàn tới chuyện ghi bàn hay kiến tạo của cầu thủ giỏi bậc nhất lịch sử.
Xuân Bình tổng hợp