Nguyên Phó Thủ tướng và cuộc gọi lúc 2h sáng của ông Đỗ Mười

- Khi công tác tại Liên Xô, nguyên Phó Thủ tướng Nguyễn Mạnh Cầm vẫn thường xuyên nhận được những cuộc gọi lúc 2-3h sáng (theo múi giờ Mátxcơva) của nguyên Tổng bí thư Đỗ Mười để bàn công việc.

VietNamNet giới thiệu tới bạn đọc một số trích đoạn trong bài viết "Việt Nam sẵn sàng là bạn của tất cả các nước" của tác giả Diệu Ân được đăng trong cuốn sách "Đồng chí Đỗ Mười - Dấu ấn qua những chặng đường lịch sử" của NXB Chính trị quốc gia - Sự thật. Bài viết ghi lại những chia sẻ của nguyên Phó Thủ tướng, nguyên Bộ trưởng Ngoại giao Nguyễn Mạnh Cầm về nguyên Tổng bí thư Đỗ Mười:

Trước năm 1986, thời kỳ tôi làm Thứ trưởng Bộ Ngoại giao, tôi mới có dịp tiếp xúc với đồng chí Đỗ Mười qua những cuộc họp do đồng chí triệu tập. Cuộc họp nào đồng chí chủ trì cũng rất sôi nổi. Đồng chí vừa nghe vừa trao đổi ý kiến, ý nào không rõ là đồng chí hỏi lại ngay, buộc người phát biểu phải trình bày rõ ý kiến của mình. Đồng chí thường xoáy vào những vấn đề có ý kiến khác nhau, buộc mọi người tham dự cuộc họp phải nói rõ chính kiến của anh để tìm ra lẽ phải.

Ngay những trường hợp đồng chí nêu trước suy nghĩ của mình, đồng chí vẫn lắng nghe những ý kiến trái với ý kiến của mình và không ngần ngại tiếp thu khi cảm thấy ít nhiều có lý. Điều tôi có ấn tượng là trong cuộc sống đồng chí rất giản dị, bao giờ cũng chỉ mặc bộ đại cán bạc màu; trong tiếp xúc luôn sôi nổi nhưng chân tình, thân mật.

Sau đại hội toàn quốc lần thứ 6 của Đảng (tháng 12/1986), tôi được cử làm Đại sứ tại Liên Xô. Tháng 4/1987, tôi sang Mátxcơva nhận nhiệm vụ thì tháng 5/1987, đoàn đại biểu Đảng và Chính phủ ta do đồng chí Nguyễn Văn Linh - Tổng bí thư và đồng chí Đỗ Mười - Phó Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng dẫn đầu sang thăm và làm việc với lãnh đạo Liên Xô.

Nguyên Phó Thủ tướng và cuộc gọi lúc 2h sáng của ông Đỗ Mười

Ông Đỗ Mười, khi đó là ủy viên Bộ Chính trị - Phó Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng, trao đổi về công tác dự trữ với ông F.I.Losenkov - ủy viên Trung ương Đảng Cộng sản Liên Xô, đại biểu tối cao Xô viết Liên Xô, Chủ nhiệm Ủy ban DTNN Liên Xô, năm 1987, tại Hà Nội. Ảnh tư liệu

Lúc đó, đất nước ta đang trải qua một cuộc khủng hoảng kinh tế - xã hội nghiêm trọng. Ta phải dựa vào sự giúp đỡ của các nước anh em trong phe xã hội chủ nghĩa, chủ yếu là Liên Xô để khắc phục khó khăn. Qua đàm phán, lãnh đạo Liên Xô quyết định dành cho ta khoản viện trợ 1,2 tỷ rúp chuyển nhượng (1 rúp chuyển nhượng có giá trị gần bằng 1 đôla rưỡi) mỗi năm, trong đó một phần là viện trợ không hoàn lại, phần lớn là cho vay ưu đãi, lãi suất rất thấp, thời gian cho vay kéo dài...

Thường những công trình cụ thể, những vật tư quý hiếm, các cơ quan có trách nhiệm của ta phải bàn với lãnh đạo các ngành có liên quan của bạn. Tại hội đàm, đồng chí Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng bạn chỉ thỏa thuận về nguyên tắc còn số lượng cụ thể thì các bộ trưởng của bạn dự hội đàm nếu nắm chắc tình hình tán thành đề nghị của ta thì hai bên thông qua luôn, còn thì các đồng chí Bộ trưởng sẽ gặp Bộ trưởng liên quan của ta để bàn cụ thể sau.

Đối với những vấn đề quan trọng, để tranh thủ thời gian, đồng chí Đỗ Mười thỏa thuận với Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng bạn để đồng chí cùng với Bộ trưởng ta làm việc trực tiếp với Bộ trưởng bạn. Cách làm đó đạt kết quả cao. Một phần do đồng chí trình bày có sức thuyết phục, một phần do các Bộ trưởng bạn kính nể đồng chí. Sau khi đoàn về nước, các bộ, ngành liên quan có trách nhiệm theo dõi và đôn đốc bạn giao hàng đáp ứng yêu cầu của ta.

Song, thường việc giao hàng không tránh được sự chậm trễ. Với tư cách người đứng đầu Chính phủ, đồng chí Đỗ Mười nắm rất vững yêu cầu của ta và theo dõi rất sát tiến độ giao hàng của bạn, nhất là đối với thiết bị, vật tư thiết yếu và hàng hóa quan trọng.

Hằng ngày, sau buổi giao ban buổi sáng thấy mặt hàng nào cần đốc thúc bạn chuyển sang gấp là đồng chí gọi điện thoại sang yêu cầu tôi làm việc ngay với bạn. Nhưng múi giờ ta sớm hơn múi giờ Mátxcơva 3 tiếng vào mùa hè và 4 tiếng vào mùa đông. Khi ở trong nước các cơ quan bắt đầu làm việc thì ở Mátxcơva mới 2-3h sáng.

Đồng chí thường gọi luôn, mỗi tuần 3-4 lần nên có hôm tôi mạnh dạn trình bày: "Anh ơi, anh gọi lúc này ở Mátxcơva mới 2-3h sáng, chúng tôi vừa mới đi ngủ anh ạ. "Thế à, tớ chủ quan cứ nghĩ như ở nhà, tớ xin lỗi nhé, lần sau rút kinh nghiệm tớ gọi chậm hơn".

Bẵng đi khoảng năm hôm, đồng chí không gọi vào giờ đó nữa nhưng sau đó đồng chí quên đi và lại tiếp tục gọi. Tôi tự nhủ: "Đồng chí đã đích thân đôn đốc những việc mà đáng lẽ ra đồng chí không phải lo đến, mình không có quyền vì giờ giấc mà để lỡ việc trong khi đồng chí còn bao nhiêu công việc phải xử lý".

Chính nhờ sự đốc thúc của đồng chí mà tôi được đồng chí Guxép, Phó Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng Liên Xô, Chủ nhiệm phân ban hợp tác với Việt Nam nhận xét: "Nhờ sự nhắc nhở kịp thời của Đại sứ Việt Nam mà phân ban của tôi thực hiện tốt các cam kết với Việt Nam, nhất là trong tình hình các đồng chí đang gặp rất nhiều khó khăn". Thực tình phải nói đó là nhờ sự quan tâm của đồng chí Đỗ Mười.

Nguyên Tổng bí thư Đỗ Mười và nguyên Thủ tướng Võ Văn Kiệt. Ảnh tư liệu

Về dấu ấn của đồng chí Đỗ Mười trên lĩnh vực đối ngoại tôi không thể kể hết được, nhưng không thể không nói đến ý kiến quyết định của đồng chí đối với việc Việt Nam gia nhập ASEAN, bước mở đầu quá trình đưa Việt Nam hội nhập với khu vực và thế giới.

Cuối năm 1991, đầu năm 1992, sau khi vấn đề Campuchia được giải quyết, các văn kiện về lập lại hòa bình ở Campuchia được ký kết, đồng chí Võ Văn Kiệt với tư cách Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng dẫn đầu đoàn đại biểu Chính phủ ta thăm các nước ASEAN nhằm cải thiện và thúc đẩy quan hệ với các nước ASEAN trên cơ sở đường lối đối ngoại độc lập, tự chủ, rộng mở đa phương hoá, đa dạng hóa quan hệ quốc tế, được thông qua tại đại hội toàn quốc lần thứ 7 của Đảng (tháng 6/1991).

Trong dịp này một số nhà lãnh đạo ASEAN gợi ý Việt Nam xem xét vấn đề gia nhập ASEAN. Đồng chí Võ Văn Kiệt trao đổi với chúng tôi, các thành viên trong đoàn để thống nhất ý kiến về báo cáo với Bộ Chính trị. Khi về nước, đồng chí giao cho tôi đến báo cáo với đồng chí Tổng bí thư.

Nghe tôi trình bày xong, đồng chí Đỗ Mười nói ngay: "Tình hình đã thay đổi, căn cứ kết quả chuyến đi thăm của anh Kiệt với thái độ của các nước ASEAN đã thay đổi so với mấy năm nước khi còn vấn đề Campuchia. Họ lại chủ động hợp tác để đưa khu vực phát triển. Lúc này ta gia nhập ASEAN là thích đáng. Gia nhập ASEAN sẽ làm tăng thêm sức mạnh của ta, tăng thêm vị thế của ta". Vấn đề sau đó được đưa ra xin ý kiến Bộ Chính trị và Bộ Chính trị đã nhất trí thông qua...