Trước khi Cristiano Ronaldo - Lionel Messi thống trị, trên bầu trời bóng đá thế giới cựu tiền vệ AC Milan Ricardo Kaka là ngôi sao sáng nhất. Hôm 22/4, anh bước qua tuổi 38.
Năm 2002, Rivaldo được hỏi ý kiến về cơ hội của đội tuyển Brazil trước World Cup. Siêu sao bấy giờ khoác áo Barca tự tin về cơ hội của Selecao, đồng thời hé lộ: "Có một cầu thủ trẻ đang chơi cho Sao Paulo là Kaka. Cậu ta chơi ngay sau lưng các tiền đạo. Ở châu Âu, các bạn có thể chưa nghe tới cậu ấy, nhưng hãy để mắt, nếu Kaka dự World Cup".
Phóng viên hỏi vặn Rivaldo: "Nhưng trong tiếng Tây Ban Nha, cái tên ấy đọc lên có nghĩa là 'Phân'".
Quả Bóng Vàng châu Âu năm 1999 mỉm cười: "Tôi biết, nhưng cậu ta chắc chắn không phải thứ đó đâu. Kaka có những phẩm chất trở thành siêu sao".
Mọi thứ Rivaldo nhắc tới trong bài phỏng vấn đó đều trở thành hiện thực. Brazil vô địch World Cup 2002, dù Kaka đóng vai trò dự bị. Anh tới châu Âu từ mùa giải 2003-2004 để khoác áo AC Milan và xác lập vị thế một trong những cầu thủ hay nhất thế kỷ 21 tại sân San Siro. Đỉnh cao chói lọi của Kaka là Quả Bóng Vàng châu Âu 2007, khi anh vượt qua cả hai siêu sao sẽ thống trị thế giới bóng đá cả thập niên sau đó là Cristiano Ronaldo và Lionel Messi.
Kaka với dòng chữ "Con thuộc về Chúa" nổi tiếng trên ngực áo suốt những năm đỉnh cao cùng Milan. Ảnh: AP.
Hình tượng Kaka những năm tháng đỉnh cao gắn liền với đức tin của anh, khi thường xuyên mừng bàn thắng bằng cách đưa tay lên trời để tạ ơn Chúa vì đã giúp anh có được niềm vui chơi bóng. Năm 18 tuổi, Kaka từng gặp một tai nạn tại bể bơi khiến cột sống bị tổn thương. Các bác sĩ từng lo ngại cầu thủ trẻ của Sao Paulo sẽ phải dành phần đời còn lại trên xe lăn.
Trong sự kinh ngạc của tất cả, Kaka chỉ mất vài tháng rời xa sân cỏ và ra mắt đội một Sao Paulo chỉ một năm sau đó. Đến giờ, Kaka vẫn tin rằng việc anh bình phục sau tai nạn năm xưa là một món quà của Chúa. Điều này lý giải dòng chữ "Con thuộc về Chúa" được viết trên ngực áo trong của Kaka mà người hâm mộ thường thấy mỗi lần anh mừng bàn thắng.
Kaka là một con chiên ngoan đạo. Cuốn sách ưa thích của anh là Kinh Thánh, và trong những lúc thư giãn, Kaka thường hay nghe nhạc Phúc âm của nhóm rock Resgate. Nếu không trở thành cầu thủ chuyên nghiệp, Kaka muốn trở thành một mục sư. Sau khi đoạt giải "Cầu thủ hay nhất" của FIFA năm 2007, Kaka mang giải thưởng về Brazil để trưng bày tại triển lãm truyền giáo đặc biệt của thành phố Sao Paulo. Trong các bài phát biểu khi nhận giải thưởng cá nhân, Kaka luôn cảm ơn Chúa vì những chiến thắng và vinh quang.
Chấn thương nặng ở lưng năm 18 tuổi không đánh gục được Kaka trong khát vọng vươn lên đỉnh cao cùng bóng đá.
Năm 2017, khi quyết định chia tay sân cỏ, Kaka viết trên Twitter: "Đức Chúa cha, sự nghiệp này tuyệt vời hơn con có thể tưởng tượng rất nhiều. Tạ ơn Người! Giờ con đã sẵn sàng cho hành trình kế tiếp. Amen". Từ nguy cơ bị tàn phế, Kaka có một sự nghiệp viên mãn với mọi danh hiệu cả cá nhân lẫn tập mà một cầu thủ có thể mơ ước. Anh là một trong số tám cầu thủ duy nhất trong lịch sử từng giành đủ ba danh hiệu lớn nhất thế giới bóng đá ở cấp đội tuyển (World Cup), CLB (Champions League) và cá nhân (Quả Bóng Vàng châu Âu).
Kaka không những có thể đi lại bình thường, mà trong những năm tháng đỉnh cao của sự nghiệp, tốc độ là một trong những điểm mạnh của anh. Khi mô tả cách Kaka đi bóng, truyền thông thường dùng từ "lướt" thay vì "chạy". Bàn thắng nổi tiếng vào lưới Fenerbahce mang đậm phong cách Kaka: anh chỉ mất năm nhịp chạm bóng để loại bỏ ba cầu thủ đối phương và đối mặt thủ môn.
Kaka ghi bàn vào lưới Fenerbahce.
Anh không có những động tác làm xiếc hoa mỹ với trái bóng như những đồng hương cùng thời như Ronaldo, Ronaldinho hay Robinho, nhưng vẫn là một trong những cầu thủ qua người hay nhất thế hệ của mình. Ký giả Gabriele Marcotti bình phẩm: "Những phép màu của Kaka không được sinh ra từ những cú chạm bóng hào nhoáng. Đó là thứ ma thuật được chắt lọc tinh tuý từ những thứ quan trọng và thiết yếu nhất. Không có động tác nào thừa thãi. Tất cả đều có chủ đích".
Cách Kaka qua người chủ yếu dựa vào khả năng bứt tốc siêu việt và sải chân dài, khiến đối thủ phải hít khói mỗi khi anh đẩy trái bóng lên phía trước. Muốn biết Kaka nhanh thế nào, hãy xem bàn thắng ấn định tỷ số 3-0 trận Brazil gặp Argentina năm 2006. Khi trận đấu bước sang phút 89, Kaka cướp bóng từ chân Lionel Messi và mở đợt phản công từ phần sân Brazil.
Dù cố gắng, Messi-của-tuổi-19 chạy không bóng vẫn không thể bắt kịp Kaka với bóng trong chân và phải bỏ cuộc sau vài chục mét. Sau khi bỏ lại Messi, Kaka đẩy bóng thêm hai nhịp để loại bỏ nốt trung vệ Gabriel Milito và nhẹ nhàng đưa bóng vào lưới Argentina. Tổng thời gian từ khi Kaka khống chế bóng trên sân nhà, chạy 70 mét cho đến khi bóng qua vạch vôi chỉ mất vỏn vẹn 12 giây! Về sau, Kaka khẳng định đó là bàn thắng đẹp nhất trong sự nghiệp.
Kaka ghi bàn vào lưới Argentina năm 2006.
Bên cạnh khả năng đột phá, Kaka còn là một tiền vệ tấn công toàn diện với nhãn quan chiến thuật hoàn hảo. HLV Carlo Ancelotti so sánh học trò với Michel Platini. Pele gọi hậu bối là "Johan Cruyff mới", trong khi huyền thoại Socrates nhìn thấy ở Kaka những điểm tương đồng Zico. Những năm tháng đẹp nhất sự nghiệp Kaka diễn ra trong màu áo Milan dưới trướng Ancelotti. Chàng trai trẻ tới sân San Siro và không mất nhiều thời gian để có vị trí trong đội hình chính thức, đẩy siêu sao đàn anh Rui Costa lên ghế dự bị.
Trong sơ đồ cây thông "4-3-2-1" nổi tiếng của Ancelotti, cầu thủ Brazil đóng vai trò châm ngòi nổ với những đường kiến tạo sắc như dao cạo. Với Ancelotti, Kaka là cầu thủ thông minh nhất ông từng dẫn dắt. "Kaka luôn cố gắng tiến về phía trước và không bao giờ có những động tác không cần thiết. Cậu ấy là một người cực kỳ bình tĩnh, không dễ rơi vào trạng thái hưng phấn hay trầm cảm. Kaka là một nhà vô địch vĩ đại", HLV người Italy nói.
Thiên tài bị lãng quên
Năm 2017, trang Bleacher Report có bài viết "Thiên tài bị lãng quên của Kaka". Với những CĐV chưa có dịp chứng kiến giai đoạn đầu khoác áo AC Milan của Kaka, ấn tượng về anh có lẽ không có gì nhiều ngoài một gương mặt đẹp trai như thiên thần và những chấn thương dai dẳng. Sau bốn năm nhiều thất vọng tại Real, Kaka trở về AC Milan nhưng chỉ còn là cái bóng mờ của bản thân trong quá khứ. Năm 2014, anh tái xuất tại Sao Paulo, rồi sang Mỹ chơi cho Orlando City một năm sau đó. Đội bóng thuộc giải MLS cũng là CLB cuối cùng trong sự nghiệp của Kaka.
Ở Brazil, vinh quang lớn nhất mà anh có được đương nhiên là World Cup 2002. Tuy nhiên, đóng góp thực tế của anh ở Hàn Quốc - Nhật Bản năm ấy rất hạn chế, với chỉ 25 phút vào sân cuối trận đấu thủ tục vòng bảng gặp Costa Rica. Đây là điều dễ hiểu bởi khi ấy Kaka còn là một tài năng trẻ, trong khi vị thế của bộ ba Rivaldo - Ronaldo - Ronaldinho trên hàng công Brazil là không thể lay chuyển.
Kaka dự trận Brazil thắng Costa Rica 5-2 ở vòng bảng World Cup 2002.
Tại World Cup 2006 và 2010 với Kaka là một trong những ngôi sao hàng đầu thế giới, Brazil đều dừng bước tại tứ kết. Hai danh hiệu còn lại của anh cùng đội tuyển Brazil là FIFA Confederations Cup 2005 và 2009. Tại kỳ Copa America 2007 mà Brazil đăng quang, Kaka xin rút khỏi đội tuyển sau một mùa giải bị vắt kiệt sức ở cấp CLB.
Mùa giải đó cũng là đỉnh cao phong độ của Kaka, giúp anh thâu tóm một loạt danh hiệu cao quý: từ Quả Bóng Vàng, Cầu thủ hay nhất năm của FIFA, UEFA và Serie A cho tới Vua phá lưới Champions League, nơi anh ghi 10 bàn. Nếu đặt dưới hệ quy chiếu của kỷ nguyên Messi - Ronaldo trong hơn một thập niên sau đó, những thống kê về hiệu suất của Quả Bóng Vàng 2007 có phần khiêm tốn.
Kaka ghi tổng cộng 18 bàn và 9 kiến tạo trong 44 lần ra sân cho Milan mùa giải 2006-2007. Những con số trên hoàn toàn lép vế với chuẩn mực ghi trung bình 40 đến 50 bàn mỗi mùa mà những cỗ máy ghi bàn Messi và Ronaldo làm được đều đặn trong hơn 10 năm.
Nhưng thực tế, Kaka hoàn toàn xứng đáng với danh hiệu "Cầu thủ hay nhất thế giới" năm 2007 bởi tài năng vượt trội và khả năng định đoạt những trận cầu đinh tại Champions League. Anh về nhất cuộc bình chọn Quả Bóng Vàng châu Âu uy tín với 444 điểm, vượt xa hai người xếp sau lần lượt là Ronaldo (277 điểm) và Messi (255 điểm).
Những màn trình diễn đỉnh cao của Kaka cùng Milan giai đoạn 2003-2009.
Trình độ của Kaka được thừa nhận bởi những ngôi sao lớn nhất thế giới bóng đá. Frank Lampard khẳng định Kaka là "người duy nhất tôi muốn bỏ tiền để xem anh ấy chơi bóng", còn Ronaldinho tin "Đó là cầu thủ hay nhất thế giới và có thể làm tất cả với trái bóng trong khoảng hai, ba mùa giải". Andrea Pirlo cho biết Milan từng suy sụp khi bán Kaka và "từng có lúc, các đối thủ vắt óc cũng không nghĩ ra cách ngăn chặn cậu ấy".
Với đội trưởng Paolo Maldini, Kaka là ngôi sao luôn biết cách tỏa sáng trong những thời khắc sống còn của Milan. Milan sớm bị loại khỏi cuộc đua Serie A, đồng thời dừng bước tại bán kết Cup Italy mùa 2006-2007. Nhưng tại Champions League, họ thẳng tiến tới chức vô địch và trả thành công món nợ trước Liverpool kể từ thất bại khó quên tại Istanbul hai năm trước. Đó cũng là lần gần nhất Milan đứng trên đỉnh cao châu Âu, với dấu ấn đậm nét của Kaka.
Nhiều CĐV Man Utd vẫn chưa thể quên màn trình diễn siêu đẳng của Kaka ở lượt đi bán kết Champions League năm đó. Trên sân Old Trafford, Cristiano Ronaldo mở tỷ số từ ngay phút thứ năm, nhưng Kaka gỡ hòa 17 phút sau đó. Tới phút thứ 37, Kaka khiến "Nhà hát của những giấc mơ" nín lặng bởi một khoảnh khắc thiên tài. Cầu thủ người Brazil khống chế bóng trước sự vây hãm của Darren Fletcher, trước khi tâng bóng qua đầu Gabriel Heinze. Thấy Patrice Evra đang tung người lao tới, anh dùng đầu đẩy nhẹ bóng thêm một nhịp khiến Evra đâm sầm vào Heinze và ngã sõng soài. Động tác khéo léo ấy giúp Kaka một mình đối mặt với Van Der Sar, và tiền vệ số 22 nhẹ nhàng đặt lòng đưa bóng vào lưới.
Tuyệt phẩm của Kaka vào lưới Man Utd ở bán kết lượt đi Champions League 2007.
Chỉ chậm một tích tắc thôi, Kaka có thể bị chấn thương nghiêm trọng khi va phải Evra ở tốc độ cao. Pha bóng đó đòi hỏi sự nhạy bén và cả liều lĩnh, và Kaka thời đỉnh cao có đủ cả hai. Milan thua trận 2-3 trên sân khách, trước khi thắng dễ dàng Man Utd 3-0 ở lượt về với bàn mở tỷ số của Kaka. Gặp lại Liverpool ở chung kết, Kaka không trực tiếp ghi bàn song vẫn góp công lớn, giúp Milan thắng 2-1.
Chính anh là người đem về quả phạt trực tiếp giúp Filippo Inzaghi mở tỷ số sau cú sút đập người của Pirlo. Tới phút 82, đường kiến tạo của Kaka giúp Inzaghi hoàn tất cú đúp. Trong trận chung kết Champions League 2015, Kaka từng có đường chọc khe hoàn hảo từ phần sân nhà giúp Hernan Crespo nâng tỷ số lên 3-0. Không cổ động viên Rossoneri nào có thể tưởng tượng được cơn ác mộng sau đó, khi Liverpool gỡ hòa 3-3 và giành chiến thắng sau loạt sút luân lưu.
Trở lại năm 2007, đã có ít nhiều vết gợn trong lòng người hâm mộ Milan khi Dirk Kuyt rút ngắn tỷ số ở phút 89. Nhưng lần này, không còn phép màu nào xảy ra với Liverpool nữa. Milan lần thứ bảy lên đỉnh châu Âu, còn Kaka xác lập vị thế cầu thủ hay nhất hành tinh.
Chức vô địch Champions League 2007 của Milan mà anh là cảm hứng chủ đạo giúp Kaka được thừa nhận như một trong những cầu thủ hay nhất lịch sử.
Khi Florentino Perez trở lại làm Chủ tịch Real Madrid và xây dựng kế hoạch "Galaticos 2.0", Kaka là một trong những hạt nhân mới. Hè 2009, Kaka từng nắm kỷ lục "Cầu thủ đắt giá nhất thế giới" theo bảng Anh (56 triệu bảng). Kỷ lục này nhanh chóng bị xô đổ chỉ vài tuần sau đó khi Ronaldo cập bến Bernebeu với giá 80 triệu bảng. Những Madridista bắt đầu mơ mộng về cặp song sát trên hàng công, với Ronaldo kết liễu đối thủ từ những pha dọn cỗ của Kaka.
Chỉ có vế đầu tiên được hiện thực hóa. Tại Madrid, Ronaldo trở thành một trong những cầu thủ hay nhất lịch sử. Trái lại, những gì hay nhất của Kaka đã ở lại Milan. Tần suất anh xuất hiện trong phòng y tế ngày một dày thêm, làm dấy lên những nghi ngờ rằng Kaka đã mắc chấn thương mãn tính từ thời còn ở Italy. Giống Fernando Torres tại Chelsea, nhiều người hâm mộ vẫn kỳ vọng Kaka đích thực sẽ trở lại mỗi khi anh ghi bàn cho Real. Nhưng đó hóa ra chỉ là những tia sáng le lói trong màn đêm, khi chấn thương đầu gối tước đi của anh thứ vũ khí tốc độ.
Trong một cuộc phỏng vấn mới đây, Kaka thừa nhận anh chưa khi nào muốn rời bỏ Milan. Giấc mơ có một thiên thần chơi bóng và kiến tạo tại sân Bernabeu của Perez vẫn thành hiện thực, nhưng không phải trong hình dáng Kaka. Khi Jose Mourinho lên nắm quyền tại Real, Angel Di Maria và Mesut Ozil xuất hiện và làm thay những gì người ta từng kỳ vọng ở cầu thủ sinh năm 1982. Người hâm mộ Brazil trách Mourinho đày ải Kaka trên băng ghế dự bị, nhưng rồi tất cả vẫn phải chấp nhận sự thật phũ phàng: Kaka hay nhất mang số áo 22 ở Milan, chứ không phải số 8 tại Madrid.
Real Madrid là dấu lặng buồn trong sự nghiệp đỉnh cao của Kaka. Ảnh: AP.
Tháng 12/2007, Kaka từng đứng trên bục nhận giải Quả Bóng Vàng và khẳng định: "Chiến thắng này cho thấy chúng ta đang bước vào một kỷ nguyên mới trong bóng đá. Từng có những cầu thủ tuyệt vời trong quá khứ, nhưng giờ đây một thế hệ mới đang bắt đầu làm nên lịch sử". Nhưng có lẽ Kaka cũng không ngờ rằng, đó là đỉnh cao cá nhân cuối cùng của anh. Hai người về sau Kaka tại cuộc bình chọn năm đó là Ronaldo và Messi mới là những kẻ tiên phong cho thế hệ mới, và giờ đây đều có chỗ đứng vững chắc trong lịch sử.
Năm 2015, Kaka từng chia sẻ trên tờ Four Four Two: "Chỉ còn Ronaldinho, Cristiano, Messi và tôi là những Quả Bóng Vàng còn chơi bóng. Được đứng cạnh những cầu thủ vĩ đại trên khiến tôi rất tự hào. Bạn có thể nói tôi là người cuối cùng được sinh ra trên Trái Đất giành Quả Bóng Vàng".
Trong mắt Kaka, bộ đôi Messi và Ronaldo là những người ngoài hành tinh, và anh khiêm tốn nhận mình chỉ là người bình thường. Nhưng với những CĐV từng xem Kaka chơi bóng thời đỉnh cao, anh cũng đâu phải người phàm. Những bước chạy thanh thoát, những pha bóng nghệ thuật cùng thông điệp "Con thuộc về Chúa" chỉ có thể tới từ một Thiên sứ được cử xuống hạ giới để mang tới niềm vui cho hàng triệu CĐV.
Thịnh Joey